Kujtim Dobruna & Bardhyl Salihu

Kur në vitin 2001 Telekomi Gjerman po blinte operatorin amerikan VoiceStream, politikanë të djathtë e të majtë të Amerikës, ekspertë të lëmit të telekomunikimit e të sigurisë dolën haptas kundër këtij transaksioni. Ata shihnin rrezik serioz për sigurinë kombëtare nëse një ndërmarrje aq e rëndësishme vendore e telekomunikimit do të kalonte në duart e një shteti tjetër—ani pse Gjermania është një shtet mik.

Sot, kur ndërmarrjet kineze po shtrijnë teknologjinë dhe investimet në Perëndim, qeveritë në këto vende, për arsye të njëjta, po planifikojnë masa për të ndaluar investimet e tilla.

Këto ngjarje i kujtojmë sot kur Telekomi i Serbisë po përflitet si kandidati kryesor për të blerë IPKO-n në Kosovë. I njëjti, ka kohë që provon të fusë hundët në infrastrukturën kritike shqiptare. Vite më parë ai kishte provuar të blejë—pa sukses—Telekomin Shqiptar.

Qeveria e Kosovës duhet të jetë syçelë e të mos lejojë këtë transaksion, i cili do të dëmtonte seriozisht privatësinë e qytetarëve të vendit dhe sigurinë kombëtare. Duhet ditur se Telekom Serbia është pronë e shtetit serb, i cili përmes këtij transaksioni do të fitonte qasje në komunikimet private (në telefon e internet) të më se 1.8 milionë qytetarëve të Kosovës, qofshin ata persona fizikë apo institucione private, shtetërore e të sigurisë. Çfarëdo kritike ndërkombëtare e kësaj ndalese mund të adresohet me shembujt e sipërm.

Përveç fushës së telekomunikacionit, Kuvendi duhet të krijojë kornizë të përshtatshme ligjore për të ndaluar çfarëdo blerje a investimi nga ndërmarrje me kapital a prapavi shtetërore, në çfarëdo fushe tjetër të ekonomisë, nëse cenohet siguria kombëtare.

Që qytetarët e Kosovës të marrin shërbimin më të mirë me çmimet më të volitshme, i gjithë tregu i telekomunikacionit duhet t’i hapet konkurrencës së lirë. Rregullat aktuale burokratike dhe procedurat e licencimit e kanë penguar dhe dëmtuar hyrjen në treg të konkurrentëve të rinj nëpërmes investimeve të huaja dhe vendore dhe e kanë krijuar një kuazi-monopol i cili dominohet nga vetëm dy ndërmarrje (Vala & IPKO), të dyja me probleme financiare. Ky shtrembërim i tregut e ka përcaktuar varësinë e qytetarëve në këto dy ndërmarrje duke i thelluar problemet nëse qeveria vendosë të ndalojë investimin e Telekomit Serb e IPKO shuhet si kompani.

Për më tepër, procedurat e licencimit deri tani kanë shërbyer vetëm si mundësi të përshtatshme për afera korruptive sepse i kanë lënë vendimet e konsumatorëve në duart e burokratëve shtetëror. Përcaktimi i brezave të komunikimit mund të bëhet në formë kadastrale duke i caktuar ato si tituj pronësorë. Në rastin e telekomunikacionit, licencimi nuk është në interesin publik sepse konsumatorët janë të aftë të vlerësojnë vetvetiu se cilat shërbime i preferojnë për nga cilësia dhe çmimi—kur ka konkurrencë të lirë në mes ofertuesve.

Këto dy veprime janë të domosdoshme prandaj që të mbrohen siguria kombëtare dhe shërbimet e telekomunikacionit.