Bardhyl Salihu

Veprimet e ngutshme të shteteve anembanë botës për të rimëkëmbur ekonomitë e tyre në krizen e pandemisë po rezultojnë të jenë, ashtu siç pritej teorikisht, të dobëta. Përkundër shumave të mëdha të injektuara në forma të ndryshme, qoftë me uljen e normave të interesit dhe lehtësimin e kredimarrjes, qoftë me dhënien falas të parave kesh, nuk po arrihet rritja e aktivitetit ekonomik. Të gjithë treguesit ekonomikë, perfshirë Bruto Prodhimin Vendor, prodhimin industrial, numrin e të punësuarve, indekset e bursave NASDAQ dhe S&P 500, porositë tek furnitorët, etj., po deshmojnë për një ndikim tejet të zbehtë dhe sipërfaqësor të këtyre masave.

Përse kështu? Sepse shteti nuk ka para të tij. Të gjitha fondet në dispozicion të shtetit janë të marra nga taksapaguesit në radhë të parë (përfshi këtu shtypjen e parave që përbën “taksë të inflacionit” si dhe marrjen e borxhit që përbën “taksë ndaj gjeneratave të ardhshme”). Kjo do të thotë që shteti nuk mund të bëj më shumë se sa t’ua kthej taksapaguesve paratë e tyre—minus shpenzimet administrative dhe paratë e “zhdukura” nga korrupsioni.

Imagjinojeni një vend me dhjetë persona të cilët e themelojnë një shtet dhe ai shtet ua merr secilit nga dhjetë përqind të të ardhurave, do të thotë, i varfëron në atë lartësi. Imagjinojeni sikur në të ardhmen ua kthen një shumë më të vogël se sa ua ka marrë, kinse për ndihmë. Çfarë sensi ka kjo? Shteti vetëm se po mundohet të lehtësojë (jo të zgjidhë) një problem që e ka shkaktuar vet kur i ka mbledhur ato para nga taksapaguesit në radhë të parë. Po t’i mbeteshin këtyre dhjetë personave paratë në xhepat e tyre, do ta kalonin pandeminë me më shumë para se sa tani që po i ri-marrin ato nga shteti në formë të shkurtuar!

Përpjekjet artificiale për rimëkëmbje ekonomike nëpërmes stimujve fiskalë e keqkuptojnë dhe e anashkalojnë problemin themelor të krizës. Ekonomitë nuk janë në rënie sepse shteti nuk po shpenzon para publike në to; ato janë në rënie sepse shteti me masa të izolimit e ka fikur aktivitetin ekonomik dhe në këtë mënyrë ka shkaktuar tronditje gjigante të ofertës. Marrë parasysh që edhe pa masat e izolimit oferta dhe kërkesa janë dobësuar dukshëm për shkak të pandemisë, ky veprim i shtetit e ka gjunjëzuar ekonominë. Siç ngjanë rëndom në politikë, këto masa janë të nxitura më shumë nga ngutia për të bërë diçka popullore—çfarëdo që të jetë ajo—se sa nga rezoni ekonomik.

Rimëkëmbja ekonomike duhet kërkuar nëpërmes kthimit në normalitet. Kjo nënkupton hapjen e ekonomive dhe vazhdimin e përpjekjeve për zbulimin e një vaksine efektive dhe përmirësimin e trajtimeve antivirale. Së bashku me kalimin e kohës dhe përafrimin me imunitetin e tufës, kjo është e vetmja rrugë që shpie drejtë përmirësimit. Pakot fiskale ia kthyen taksapaguesve një pjesë të parave të tyre në kohën kur kishin më së shumti nevojë, por ato nuk i zgjidhin problemet strukturore të ekonomisë. Shtetet bëjnë mirë nëse nuk e teprojnë me to deri në masën që i shpenzojnë edhe paratë që nuk i kanë mbledhur ende dhe kesisoji ia hedhin mbi supe ekonomisë edhe një barrë të rëndë për ta tërhequr në kohë krize.